Op het Britse kanaal Channel 4 heeft heel lang een programma gedraaid dat Time Team heette. Ik ben een fan van dat programma. Een groep archeologen krijgt drie dagen de tijd om de geschiedenis van een plek, meestal ergens op de Britse eilanden, door middel van archeologie te ontrafelen. Tony Robinson is de presentator, de link tussen de kijker en de academici. Hij is bij velen vast wel bekend als Baldrick in de Black Adder serie. Het programma weet op een unieke manier de historie tot leven te wekken. De oudste vondsten die in deze show naar boven komen zijn uit het stenen tijdperk. In Groot Brittannië zijn de oudste vondsten dus zo’n 900.000 jaar oud. Wat mij daarin vooral fascineert is hoe weinig de mens is veranderd in die honderdduizenden jaren die het programma beslaat.
Archief
Het programma is zelf een archief van technologische ontwikkeling. In de eerste uitzendingen, in 1994, zie je dat computers en geavanceerde detectieapparaten hun eerste op-locatie-stappen zetten in de wereld van de archeologie. In de laatste episodes in 2013 zijn niet alleen de academici en Tony Robinson een dagje ouder geworden, de computer en geavanceerde radar en weerstandsdetectiesystemen zijn een standaard onderdeel geworden in de gereedschapskist van de archeoloog.
Ontwikkeling
Maar in de eerste alinea schrijf ik dat de mens nauwelijks is veranderd en in de tweede alinea schrijf ik dat het programma een prachtig beeld geeft van de technologische ontwikkeling van de mens. Hoe zit dat? Wel of geen verandering? Volgens mij zit het zo: De wereld om ons heen verandert door ons toedoen, en dankzij onze uitvindingen in een rap tempo. Maar onze menselijke geest verandert niet of nauwelijks. En daar wringt een schoen volgens mij. Je krijgt in Time Team een beeld geschetst van een opstand, of een invasie, of een andere gebeurtenis die groots genoeg was om een stempel te drukken in een aardlaag. Vervolgens is je eerste reactie: “Wat leefden die mensen in een gewelddadige tijd, zeg!” Of, “Die pest, dat was toch wat!”
Superieur
Die initiële reactie is niet geheel vrij van een gevoel van superioriteit. Want dat soort dingen doen we nu toch anders of zijn we al lang ontgroeid. Maar die reactie duurt maar een fractie van een seconde. Want dan denk ik aan de oorlog in Syrië, of een President die zich als een Richard de derde aan zijn kroon vastklampt. Of een virus epidemie die onze samenleving lam legt. En dichter bij huis, rellen en opstand in de wijk. Kleinschaliger, jazeker, maar toch een primaire uiting van onvrede die gewelddadig wordt uitgeleefd. Precies zoals dat in al die duizenden jaren geschiedenis gebeurde. Getuige de archeologie.
Hondje
Natuurlijk zie je ook honden in Time Team, want ze zijn een onderdeel van de menselijke geschiedenis. In het programma wordt regelmatig een graf gevonden. Ik herinner me er één specifiek, het was een graf van ergens rond 2.500 BCE of in oude termen 2.500 voor Christus. Het was het graf van een jonge vrouw en aan haar voeten lagen de stoffelijke resten van een klein hondje. Het beestje was overduidelijk met zorg in het graf geplaatst. Over het al dan niet toeval van zijn gelijktijdig overlijden denk ik liever even niet na. Wat mij beroert is dat zo’n 4.500 jaar geleden een jonge vrouw blijkbaar zo gehecht was aan haar hondje dat haar nabestaanden het beestje samen met haar hebben begraven.
Denigrerend
4.500 jaar geleden, laat dat even inwerken. Dat is een tijdperk waar we al snel denigrerend over doen. De primitieve mens. Maar de primitieve mens blijkt dus emotioneel minder primitief dan we geneigd zijn te denken. Tegelijk blijkt uit het nieuws dat de moderne mens primitiever is dan we met al onze moderne middelen proberen te verhullen. Ironisch genoeg zijn het juist de moderne middelen die onze primitieve mens naar voren brengen. Kijk maar eens rond op Facebook, Twitter of de commentaren op YouTube. Daar wordt de primitieve mens behoorlijk tentoongesteld.
DVD
En onze moderne honden? Als er ooit een Time Team voor honden komt, dan kon dat programma wel eens een grote verrassing brengen. Namelijk dat de hond van zo’n 35.000 jaar geleden, voor zover we weten de tijd dat de hond en de mens hun samenleven begonnen, een heel ander dier was dan de moderne hond. Anders gezegd: de hond is sneller geëvolueerd dan de mens. Dus een Time Team vóór honden zou over een paar duizend jaar wel eens een Time Team dóór honden kunnen zijn. Een programma waarin een Jack Russel terriër enthousiast vertelt hoe de Engelse Buldog in “Trench one” een DVD heeft gevonden van een programma dat erg lijkt op dat van hun.
– Henk
(Met een beetje zoeken kun je afleveringen van Time Team vinden op een allom bekende videodienst op het internet. Een aanrader!)
Die conclusie is heel grappig. Heb ik het niet altijd gezegd: we zijn veel te arrogant. Hoezo beschaafd? En Primitief! Gevoelens verschillen niet veel hoor of helemaal niet.
Ook kunstuitingen en nog veel meer dingen zijn hetzelfde door de eeuwen heen. Ze lijken misschien anders. Hele mooie column!
Dank je. Ik weet nog als de dag van gisteren dat ik in een museum in Oxford een brief zag van een vader aan zijn zoon. De vader schreef hoe veel stress ze ondervonden van het harde werk en of de zoon alsjeblieft wilde komen helpen met het werk. Ze moesten teveel doen met te weinig mensen. De vader werkte aan de piramiden in Egypte. De tijd stond even stil.